Creativiteit
Montessori wordt soms ten onrechte beschuldigd niet creatief te zijn. Door de zintuiglijke lesjes wordt een kind zijn omgeving gewaar. Wat hij ziet, hoort en voelt wordt opgeslagen en tegelijkertijd zal een kind ook meer opmerkzaam worden op alle mooie dingen in zijn omgeving: de muziek, kunst en alle andere schoonheden. In de klas met 3 tot 6 jarigen (of in Nederland 4 tot 6 jarigen) ligt de nadruk vooral op vaardigheden. Kinderen leren hoe ze een verfkwast vast kunnen houden, kleuren kunnen mengen, een schaar kunnen gebruiken, naaien en borduren, haken, breien enzovoort. De geschiedenis van kunst en muziek is onderdeel van de kosmische opvoeding en het kosmisch onderwijs. Creativiteit is geen vak in een montessoriklas, maar het is wel overal in terug te vinden. Als leerkracht kun je een druk voelen om met allerlei geweldige ideeen te komen voor knutselen. Een knutsel met een leuk resultaat dat de kinderen mee naar huis kunnen nemen. Soms lijkt het of de klas of school wordt beoordeeld op de kwaliteit en hoeveelheid van wat er mee naar huis komt. Een mooi gedicht dat hier over gaat is „There is nothing in my bag today”. (schrijver onbekend) Als er iets mee naar huis gaat, is dat een teken dat het kind iets heeft gedaan. Dit levert de leerkracht veel werk op: het uitzoeken van de knutsel, klaarleggen van de materialen en voorbereiden van de activiteit. En niet te vergeten erbij zitten wanneer er geknutseld wordt. Ik heb dit zo vaak gedaan, want ik wilde dat het goed ging. Terwijl ik eigenlijk nodig was om ergens anders in de klas lesjes te geven. Of te observeren wat de behoeften van een kind zijn. Als leerkracht is het goed om je tempo naar beneden te laten gaan, ontspannen en meer te genieten van werken met de kinderen. Al deze knutselactiviteiten vragen teveel tijd en energie.
There’s nothing in my bag today”
Today I did my math and science,
I toasted bread.
I halved and quartered.
I counted, measured, used my eyes and ears and head.
I added and subtracted on the way,
I used a magnet, blocks and memory tray.
I learned about a rainbow and how to weigh.
So please don’t say, “Anything in your bag today?’
You see I’m sharing as I play.
I learned to listen and speak clearly when I talk,
To wait my turn, and when inside to walk.
To put my thoughts into a phrase,
To guide a crayon through a maze.
To find my name and write it down,
To do it with a smile and not a frown.
To put my pasting brush away,
So please don’t say, “What, nothing in your bag today?”
I’ve learned about a snail and a worm,
Remembering how to take my turn.
Helped a friend when he was stuck,
Learned that water runs off a duck.
I looked at words from left to right,
Agreed to differ, not to fight.
So please don’t say,
“Did you only play today?”
Foto’s boven: vrij knutselen (3jarige kinderen) en knutselen in het kader van een kosmisch thema (middenbouw)
Knutselactiviteiten zijn in een montessoriklas vaak de minst montessoriaanse activiteiten. We doen ze zodat de ouders iets moois te zien krijgen, dus zijn we gericht op het resultaat en niet op het bezig zijn. Denk aan de paashaasjes in het voorjaar of, nog erger, 26 dezelfde plakwerkjes. Als je de naam erop moet zetten om te zien van wie het is, dan is het eigenlijk al een beetje vreemd. Een kijkje op Pinterest en je bent geinspireerd… of niet?
Knutselen zou moeten gaan om kinderen die hun eigen dingen maken. Met zo weinig mogelijk sturing van de volwassene. Een knutselhoek of -kast zou veel materiaal moeten hebben, waaruit kinderen zelf kunnen halen wat ze nodig hebben.
Zorg voor enkele werkjes op de plank waarin de basisvaardigheden geoefend worden: een knipwerkje, een plakwerkje, een verfbord.
Kies voor werk waar een kind zelfstandig mee aan het werk kan. “I Want to Paint a Zebra, but I Don’t Know How.” is een handig boek hiervoor.
Leg alle benodigde materialen klaar op een dienblad, inclusief benodigde potjes en materialen om het schoon te maken.
Kies een plek waar het werkje zelf door het kind opgeruimd kan worden.
Als je een lesje geeft, gebruik dan twee vellen papier; een voor jou, want jij doet het voor, en een voor het kind. Vertel het kind dat jij het werkje eerst voor gaat doen en dat hij daarna aan de beurt is.
Hou de technieken simpel, met een open einde, en laat niet alle variaties zien. Bijvoorbeeld, als je een bal rolt van klei, vertel je het kind: “dit is een manier om een bal te rollen.” Laat het kind andere manieren uitzoeken als het zijn beurt is om ermee te werken.
Leg het accent op het overbrengen van de techniek en vaardigheden (dit is een manier om watten op papier te plakken) , in plaats van te focussen op hte maken van iets wat het kind kan herkennen (ik maak een sneeuwpop), want zijn verlangen om het werk te imiteren dat jij gemaakt hebt, beperkt zijn creativiteit.
Als je lesje klaar is, laat je het kind aan de slag gaan (jonge kind) of laat je zien hoe je het werkje opruimt (oudere kind) . Kom in ieder geval altijd terug om te laten zien hoe je opruimt.
Als je weggaat bij het kind, neem je jouw gemaakte werk mee. Als je het laat liggen beperkt dat de creativiteit en zal het kind teleurgesteld zijn als zijn versie niet zo goed is als die van jou.
Laat het kind zelfstandig met de activiteit werken, maar houd een oogje in het zeil of het kind de materialen niet misbruikt. Geef in dat geval positieve aanwijzingen, zoals: “de glitter hoort op het papier geplakt te worden.”
Na het werk kun je het werk bespreken door beschrijvende zinnen, zoals “je vond het echt leuk om rode cirkels te knippen”. Geef geen algemene complimenten zoals “goed gedaan” of “dat is prachtig”. Bij oudere kinderen kun je ook vragen stellen over het creatieve proces, zoals: “ wat heb je geleerd bij het mengen van de kleuren?”
Geef het kind de vrijheid om te doen met het werk wat hij wil. Er zijn geen verkeerde beslissingen. Hij kan de tekening weggeven, in de prullenbak gooien of op de koelkast plakken, het is allemaal goed.
Trek het je niet aan als het kind de activiteit niet nog een keer kiest. Als je het gebruik wilt stimuleren, kun je variaties gebruiken, zoals ander papier of andere kleuren verf.
Kortom: Montessori prepareert de hand en de waardering voor de kunst. In een montessoriklas krijgen de kinderen de vaardigheden om echt creatief te zijn.
Foto boven: knutselkast in de onderbouw
Foto onder: Allerlei knutselwerkjes
Kunstbeschouwen:
Er is een serie boeken met kunstkaarten, child sized matserpieces, om paren te maken, te rubriceren en sorteren. Zie foto hieronder. De boeken zijn onder meer te koop bij Nienhuis.
